Za hiljadu godina Rime je izrastao iz gradića u prestonicu velikog i kulturno raznolikog carstva. Te godine su bile svedoci važnog razvoja u arhitekturi i zahvaljujući s jedne strane promenama u tehnologiji, a s druge političkoj motivaciji. U provincijama je arhitektura donela određena poboljšanja u životnom standardu, ali je isto tako pomogla Rimljanima da učvrste svoju vlast stalnim prisustvom na mestima udaljenim od centra upravljanja. U javnim i privatnim građevinama bilo je obilje slika i statua. Statue su često nosile snažnu političku poruku, a njihov stil biran je tako da što više pojača sadržaj te poruke.
Republika
Rimski graditelji mnogo su dugovali grčkim prethodnicima, posebno u upotrebi dorskog, jonskog i korintskog stila, međutim koristili su i oblike – kao što je luk – zahvaljujući kojima su njihove građevine dobile izrazito rimski karakter. Rimljani su se uveliko služili betonom kao građevinskim materijalom, a njegova upotreba omogućila im je stvaranje izrazito otvorenih unutrašnjih prostora. Političke vođe su takođe upotrebljavale arhitekturu, kao i skulpturu, da iskažu i potvrde svoju vlast i da obeleže posebne događaje.
Rano carstvo
U Avgustovo doba rimska portretna skulptura zamenila je raniji veristički stil republike klasičnijim stilom koji potiče iz antičke Grčke. Avgust je za vreme svoje vladavine prikazivan kao mlađi čovek neoreženih godina, a kasniji carevi Trajan i Hadrijan nastavili su tu stilsku tradiciju. Naručivanje narativnih reljefa za obeležavanje posebnih događaja i dalje je bilo omiljeno, kao što se može videti iz primera Are pacis i Trajanovog stuba. Rana remek-dela carstva jesu građevine u Rimu – Koloseum i Panteon, izgrađene od betona.
Umetnost i arhitektura u provincijama
Kako se vlast starog Rima protezala kroz velika geografska prostranstva, imala je snažno dejstvo na umetnost, graditeljstvo i svakodnevni život u tim krajevima. Rimska vladavina je donela sa sobom praktične pogodnosti kao što su akvedukti za prenošenje vode na daljinu. Uvela je i nov način života s čestim javnim zabavama i rimskim obredima, što se odrazilo na gradnju pozorišta, amfiteatra i hramova s kraja na kraj carstva.
Umetnost i arhitektura rimske kuće
Kada je erupcija Vezuva zatrpala gradove Pompeju i Herkulanum, ujedno je sačuvala mnoge kuće, zidne slike, mozaike i predmete za svakodnevnu upotrebu. To neprocenjivo bogatstvo otkriva da je umetnost igrala veliku ulogu u kući i na javnim prostorima, ističući na vidno mesto lik svojih pokrovitelja. Rimske kuće su se sačuvale i u dalekim provincijama, npt. u Maroku i Jordanu, ali i uOstiji u Italiji.
Pozno carstvo
Nedugo posle smrti Marka Aurelija, rimsko carstvo je ušlo u razdoblje nestabilnosti koja je trajala gotovo sto godina, sve do vladavine cara Dioklecijana. U poznoj antici u rimskoj arhitekturi i skulpturi zavladao je apstraktni stil, možda zbog sve većeg zanimanja za duhovnost i promenu u shvatanju vladanja. Primer tih promena jeste grupna skulptura izrađena od porfirita koja predstavlja četiri tetrarhije; ona se danas nalazi u Veneciji.
Pozna rimska arhitektura u provincijama
Neki od vladara poslednjih godina Rimskog carstva rođeni su ili su živeli van Italije. Septimije Sever, koji je bio rodom iz Leptis Magne u današnjoj Libiji, ukrasio je svoj rodni grad novim građevinama, a Dioklecija je sagradio utvrđenu palatu u Splitu, današnjoj Hrvatskoj. U vreme tetrarhije četiri cara su vladala cartsvom iz četiri prestonice izvan Rima, pa su svoje gradove bogatili novim javnim građevinama, kao što je bazilika Konstanca Hlora u Triru u Nemačkoj.
